| Powrót | Szkoła Podstawowa nr 2 w Błoniu |
KILKA SŁÓW O AUTYZMIE
Co to jest autyzm?
Od opisania autyzmu jako jednostki chorobowej minęło już ponad 60 lat. Jako pierwszy opisał ją Leo Kanner w 1943 r. Nadal jednak wiedza na ten temat wydaje się być niewyczerpująca. Autyzm zgodnie z obowiązującą klasyfikacją zaburzeń zaliczany jest do całościowych zaburzeń rozwojowych. Różnorodność i liczba towarzyszących mu objawów jest bardzo liczna. Jest to zaburzenie związane z funkcjonowaniem systemu, którego zadaniem jest porządkowanie bodźców i informacji docierających do poszczególnych zmysłów. Dziecko takie zazwyczaj stara się maksymalnie ograniczyć ich ilość odsuwając się od otoczenia i ludzi i „zabezpieczając się” przed nadmierną liczbą dopływających do niego informacji. Świat zewnętrzny staje się dla takiego dziecka mało interesujący, niebezpieczny i nieprzewidywalny. Z tego też powodu nie czuje ono potrzeby eksplorowania go, poznawania. Woli pozostawać we własnym świecie, który jest bezpieczny i przewidywalny.
Objawy i nietypowe zachowania często można zaobserwować już w pierwszym okresie życia. Dziecko demonstruje zachowania różniące się od zachowań jego zdrowych rówieśników w tym samym wieku. Unika dotyku, kontaktu wzrokowego. Brak jest mowy służącej celom komunikatywnym. Nie przybiega radośnie do mamy, by pokazać jej jakiś interesujący przedmiot, zabawkę. Nie czuje potrzeby dzielenia swojej radości z bliskimi osobami. Czasami mogą występować niekontrolowane wybuchy gniewu, nadwrażliwość na nowe, nieznane lub głośne dźwięki. Pomimo tego, że nie ma zaburzeń słuchu, nie reaguje na własne imię.
To często określane jako rozległe zaburzenie rozwoju ma zasadniczy wpływ na funkcjonowanie dziecka. Ważna jest odpowiednio wcześnie postawiona trafna diagnoza i jak najszybsze otoczenie dziecka opieką, co znacznie zwiększy jego szanse na ograniczenie zależności od otoczenia.
Triada zaburzeń
- zachowania, zainteresowań i aktywności,
- nieprawidłowy lub upośledzony rozwój zabawy funkcjonalnej lub symbolicznej;
Kryteria autystycznego spektrum zaburzeń (Wing, Gold 1979)
Przejawy i natężenie symptomów są odmienne u poszczególnych osób.
Główne przyczyny autyzmu
Autyzm jest nadal chorobą nie wypełni wyjaśnioną. Wyodrębniono charakterystyczne jej symptomy, ustalono kryteria diagnozy, prowadzona jest różnorodna terapia, a jednak nadal są różne hipotezy dotyczące przyczyn autyzmu. Badania potwierdzają, że u osób dotkniętych autyzmem dochodzi do uszkodzenia różnych struktur mózgu. Jest prawdopodobne, że jedna uniwersalna tzn. występująca we wszystkich przypadkach autyzmu przyczyna nie istnieje. Zakłada się obecnie, że podłoże genetyczne, biologiczne i zaburzenia chemiczne i biochemiczne to główne przyczyny autyzmu.
Nie ma jednego genu odpowiedzialnego za autyzm, istnieje kilka genów współdziałających (Buitellar, Willemssen-Swinkels,2000) – a nie jest to chromosom XiY. Można jedynie mówić o dziedziczności pewnych cech autystycznych.
Hipoteza mówiąca o biologicznych uwarunkowaniach autyzmu łączona jest z minimalnym uszkodzeniem mózgu. Nawet niewielkie mikrouszkodzenia prowadzą do deficytów w odbiorze i przetwarzaniu stymulacji sensorycznej. Dysfunkcje w CUN mogą wystąpić w okresie ciążowo-okołoporodowym (min. Borys, Smith, Eastwood, 1988). Uznaje się, że czynniki ryzyka to min. zaawansowany wiek matki, krwawienia, ciąża przenoszono/niedonoszona, zażywanie leków, poród z użyciem narzędzi. Nie znaleziono jednak żadnego specyficznego czynnika działającego w okresie ciąży i porodu, który wyraźnie zwiększałby prawdopodobieństwo występowania autyzmu u dziecka.
Jako prawdopodobne przyczyny autyzmu wymieniane są również przyczyny chemiczne i biochemiczne. Wskazuje się tu zaburzenia biochemiczne mózgu (toksyfikacja CUN) i zaburzenia układu immunologicznego. Pewne symptomy autyzmu mogą mieć związek z aktywnością endorfin. Podwyższony poziom serotoniny prowadzi do zaburzeń komunikacji.
Obok głównych przyczyn
autyzmu zwraca się uwagę także na fakt, że pewne choroby mogą wyzwalać autyzm.
Do chorób takich należą: cytomegalia, różyczka przebyta w okresie płodowym, ospa
wietrzna i toksykoplazmoza, zespół Gillerde la Tourelta, celiakia.
Sugeruje się również (Salli Bernard, 2000), że autyzm jest formą zatrucia
rtęcią. Toksyfikacja CUN związana jest z. zespołem przeciekającego jelita,
zaburzoną zdolnością zwalczania drożdży, niezdolnością organizmu do usuwania
metali ciężkich.
Prawdopodobnie można przyjąć, że autyzm jest wynikiem różnych defektów neurologicznych, będących przyczyną wielu zaburzeń. Autyzm jest także rezultatem różnych czynników patogennych.
Bibliografia:
Diagnostyka (na terenie Warszawy)
ul. Sobieskiego 1/9 Warszawa tel 022 4582800, 0224582622
ul. Śreniawitów 12 Warszawa tel 0228844330
ul. Pilicka 21 Warszawa tel 0228440637
ul. Wiśniowa 56 Warszawa tel 0228484324
Jak urządzić pokój dla dziecka autystycznego w domu?
Nie jest rozsądne podawać jednego zestawu instrukcji dla każdej rodziny, dla każdego dziecka dotkniętego w jakimś stopniu autyzmem. Wyjaśnienie podstawowych zasad dotyczących wpływu otoczenia na dzieci z autyzmem może być bardzo pomocne – pod warunkiem, że rodzice rozpatrzą je i zmodyfikują odpowiednio do potrzeb swojego dziecka, domu.
Podstawowe zasady:
Ściany - wybieramy kolor ścian.
Ściany w pokoju powinny mieć kolor stonowany, wyciszający; proponujemy odcienie zieleni, nie zaleca się kolorów pobudzających (np. czerwień) oraz kolorów zimnych (np. niebieski). Ze względów praktycznych dobrze jest wybrać farby, które można zmywać; ograniczona ilość ozdób na ścianach.
Podłoga - wybieramy kolor i gatunek podłogi.
Podłoga w kolorach ciepłych, ale nie ciemnych; gatunek podłogi winien być łatwy w utrzymaniu czystości; jeżeli dziecko jest alergiczne należy zrezygnować z dywanów i wykładzin dywanowych.
Oświetlenie
Oświetlenie naturalne. Zwracamy uwagę, aby pokój był dobrze oświetlony w sposób naturalny; jeżeli dziecko jest nadwrażliwe na światło w oknach winny znaleźć się rolety półprzepuszczalne; jeżeli dziecko jest nadwrażliwe na dźwięki, wtedy warto zastosować okna dźwiękoszczelne;
Dźwięki
Aby ograniczyć ilość zewnętrznych bodźców dźwiękowych dochodzących z pozostałej części mieszkania/domu można wyciszyć drzwi;
Strefy aktywności
Podział pokoju na stałe miejsca poszczególnych aktywności; Podział na strefę nauki, strefę zabawy, strefę zabaw ruchowych, strefę relaksu; dodatkowo podział stref można wzmocnić poprzez oddzielenie barwami ścian lub odznaczyć innym kolorem podłogę;
Strefa relaksu, a także wypoczynku nocnego.
|
|
Łóżko stawiamy pod ścianą, w odległości od okna i drzwi – tak, aby nie stało w głównym ośrodku komunikacyjnym pokoju. Łóżko powinno być bezpieczne i wygodne, także w kolorze spokojnym, łatwe w utrzymaniu czystości. |
|
|
Szafka przyłóżkowa, a w niej ulubione pluszaki do zasypiania lub książeczki, można wyposażyć również w magnetofon wraz z płytami muzyki relaksacyjnej. |
|
|
Szafa na ubrania powinna być ustawiona w pobliżu łóżka by nie zakłócać pozostałych stref w pokoju. |
|
|
Biurko i krzesełko w jednolitym kolorze, najlepiej w barwie naturalnej drewna, na przykład buku; ustawione w taki sposób, by dziecko siedziało tyłem do okna; biurko z wieloma szufladami by mogły one pomieścić przybory a także podręczniki; na blacie biurka tylko lampka. Na wysokości wzroku dziecka, nad biurkiem na ścianie może wisieć plakat/obraz z jakimś uspokajającym widokiem, np. wodospad pośród drzew. Blat biurka z zabezpieczonymi ostrymi krawędziami/narożnikami. |
|
|
Szafka na książki, o wysokości nie przekraczającej wzrost dziecka; stojąca tuż przy biurku, w zbliżonym kolorze. Za zamkniętymi drzwiczkami będą stały podręczniki, ulubione książki, pomoce naukowe. |
|
|
Skrzynie na zabawki. Zamykane skrzynie ustawione w rogu pokoju. Dziecko może korzystać z zabawek na środku pokoju lub na biurku. |
|
|
Półki na drobne zabawki muszą być zawieszone wysoko, by dziecko nie rozpraszało się widokiem zabawek. Możliwe umieszczenie ich w koszykach lub kartonowych pudełkach. Świetny sposób by wykorzystać to do nawiązania kontaktu z dzieckiem sięgając dla niego ulubione zabawki z półki. |
W zależności od upodobań dziecka i ruchliwości można wprowadzić szereg zabaw.
|
|
Trampolina - czas zabawy wyciągana z pod łóżka |
|
|
Piłka do skakania. Chowana do skrzyni na zabawki. |
|
|
Skakanka – trzymana w szufladzie |
Należy wziąć pod uwagę niezwykle ważną rzecz, mianowicie to by i rodzice czuli się swobodnie w środowisku, które stworzą dla swojego dziecka. Żadna z tych propozycji nie jest żelazną zasadą. Są to jedynie wskazówki i podstawowe zasady.
Funkcjonowanie dziecka z autyzmem w szkole:
Przez bardzo długi okres czasu pokutował pogląd, że dzieci autystyczne są niewyuczalne, w związku z tym rzadko podejmowano próby terapii i edukacji. Dziś, po wielu latach badań okazało się, że był to pogląd nieuzasadniony. Im wcześniej postawiona zostanie prawidłowa diagnoza, im wcześniej rozpocznie się proces usprawniania, tym większa szansa dziecka na poprawę jego funkcjonowania.
Skuteczna terapia opiera się przede wszystkim na włączaniu dziecka autystycznego w otoczenie społeczne, wdrażanie do prawidłowych kontaktów z innymi ludźmi. Niezwykle istotne jest wdrażanie dziecka w tego typu działania już od najmłodszych lat. Ma ono wtedy szansę na rozwinięcie zdolności komunikacji, a w późniejszym okresie – powodzenie w procesie włączania w życie szkolne.
Dobrym rozwiązaniem jest umieszczenie dziecka w klasie integracyjnej. Klasa jest mniej liczna, pracuje w niej dwóch nauczycieli (nauczyciel prowadzący i specjalista), co zwiększa szanse na bardziej zindywidualizowane działania. Dziecko ma zapewnioną opiekę podczas zajęć i co najważniejsze ma możliwość kontaktu z rówieśnikami.
Ze względu na to, że każde dziecko z autyzmem jest inne także i terapia oraz sposób postępowania powinien być dostosowany do jego indywidualnych potrzeb. W każdym jednak przypadku na pierwszy plan wysuwa się rozwijanie umiejętności uczestniczenia w kontaktach społecznych. Nauczyciele pracujący z dzieckiem autystycznym powinni dbać o prawidłowy przekaz informacji: głównie w formie wizualnej, wtedy ma ono możliwość rozeznania w tym, co dzieje się wokół niego, co aktualnie robi klasa, co będzie robić za chwilę. Ważne jest ustalenie pewnego porządku dnia (najlepiej, gdy jest w formie np. obrazków wywieszonych w stałym miejscu dobrze dla dziecka widocznym) i przestrzeganie kolejności poszczególnych aktywności, by nie narażać go na nieoczekiwane zmiany, których nie lubi. Także ważną kwestię stanowi umożliwienie dziecku dokonywania wyborów, by miało świadomość, że jego potrzeby są szanowane i brane pod uwagę na równi z pozostałymi uczniami.
Praca z dzieckiem z tym zaburzeniem wiąże się z koniecznością włączenia w proces terapii także i jego najbliższego otoczenia, jego rodziny, wówczas efektywność oddziaływań znacznie się zwiększy. Dodatkowym elementem ułatwiającym dziecku funkcjonowanie w szkole jest tworzenie specjalnych programów edukacyjnych i terapeutycznych uwzględniających specyficzne potrzeby ucznia i wiążące się z jego zaburzeniem ograniczenia.
Opracowały:
mgr Małgorzata Czarnecka-Jaśkiewicz
mgr Aneta Stępniak