Szkoła Podstawowa nr 2

Szkoła Podstawowa nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi im. Janusza Korczaka w Błoniu

Opracowała: Mariola Siedlecka

UCZEŃ CHORY NA CUKRZYCĘ
Informacje dla rodziców i nauczycieli

1. CO TO JEST CUKRZYCA?

Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (wysoki poziom cukru we krwi) wynikającą z zaburzeń wydzielania i/lub działania insuliny (jedynego hormonu powodującego obniżenie poziomu cukru we krwi).

2. CZY CUKRZYCA JEST CZĘSTĄ CHOROBĄ U DZIECI?

Jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych współczesnych chorób. W chwili obecnej wśród dzieci i młodzieży chorych na cukrzycę w Polsce dominuje (około 90%) cukrzyca typu 1 związana z zaburzeniami produkcji insuliny wewnątrz organizmu, co prowadzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi oraz konieczności dostarczania insuliny z zewnątrz w postaci podskórnych wstrzyknięć przy pomocy penów lub osobistej pompy insulinowej. Ten typ cukrzycy ma podłoże genetyczne oraz autoimmunologiczne. Pozostałe 10% pacjentów choruje na inne typy cukrzycy, np. cukrzycę typu 2. Cukrzyca typu 2 wśród polskich dzieci nie występuje tak często jak na przykład w Stanach Zjednoczonych. Jeżeli nie uda się jednak zahamować narastającej tendencji do występowania nadwagi i otyłości wśród dzieci, to stanie się ona również i naszym problemem.

3. CZY MOJE DZIECKO MOŻE ZARAZIĆ SIĘ CUKRZYCĄ?

Cukrzyca NIE jest chorobą zakaźną, NIE można się nią „zarazić” przez kontakt z osobą chorą.

4. KIEDY MOGĘ PODEJRZEWAĆ, ŻE DZIECKO JEST CHORE NA CUKRZYCĘ?

Najpowszechniejsze objawy cukrzycy to:

	wzmożone pragnienie;
	częste oddawanie moczu (także w nocy);
	chudnięcie przy jednoczesnym sporym apetycie.

Wyniki badania krwi dziecka chorego na cukrzycę potwierdzają hiperglikemię, a wyniki badania moczu wskazują na obecność cukromoczu i ketonurii (ciał ketonowych w moczu) .

5. CZY CUKRZYCA JEST ULECZALNA?

Z cukrzycą można żyć – biorąc odpowiednie leki, ale w chwili obecnej nie można się z niej wyleczyć.
Leczenie pacjenta z cukrzycą typu 1 składa się z trzech zasadniczych elementów:

	podawania podskórnie insuliny;
	zdrowego odżywiania opartego na obliczaniu kaloryczności posiłków oraz ilości zawartych w nich węglowodanów;
	właściwie zaplanowanego i realizowanego wysiłku fizycznego.

6. CZY ŁATWO JEST ŻYĆ Z CUKRZYCĄ?

Odpowiednia kontrola glikemii zapewnia zachowanie zdrowia i zapobiega rozwojowi przewlekłych powikłań. Opieka medyczna nad dzieckiem z cukrzycą wymaga jednak uczęszczania na systematyczne wizyty kontrolne w poradni diabetologicznej (najczęściej raz na 2-3 miesiące), a czasami związana jest także z zaplanowaną, rzadko nagłą, hospitalizacją.

Cukrzyca wymaga od pacjenta ciągłego kontrolowania poziomu cukru we krwi. Oznacza to w praktyce kłucie paluszka, wyciskania kropelki krwi i mierzenie glukometrem poziomu cukru. Na tę czynność musi mieć dziecko w szkole czas i odpowiednie warunki. Innym obowiązkiem dziecka jest to, że musi regularnie zjadać posiłki (czasami na przerwie, czasami na lekcji). Musi pamiętać o tym, że wysiłek fizyczny (ćwiczenia gimnastyczne, zajęcia sportowe) odbywały się przy „dobrym cukrze”.

Specyfiką choroby jest także zmienność nastroju spowodowane rozchwianiem glikemii (niskie lub wysokie cukry ).

W życiu dziecka chorego na cukrzycę jest niewiele miejsca na spontaniczność. Aby diabetyk mógł „przetrwać szczęśliwie” dzień nauki w szkole, uczestniczyć w ćwiczeniach, zabawach, basenie, musi mieć od rana przewidzianą przez siebie lub rodziców każdą godzinę i zaprogramowane odpowiednie dawki insuliny. Jak tu jednak można przewidzieć wszystko: emocje na sprawdzianie czy stres przed odpowiedzią, nasilenie „szaleństwa” na przerwach, czy wysiłek podczas meczu. W każdy dzień wpisana jest większa lub mniejsza nieprzewidywalność.

7. CO POWINIENEM WIEDZIEĆ O OSTRYCH POWIKŁANIACH CUKRZYCY?

a. HIPOGLIKEMIA (niedocukrzenie)

Jest to niebezpieczna sytuacja, która wymaga natychmiastowego działania. Niedocukrzenie to krytyczny spadek poziomu glukozy we krwi, który stwarza realne zagrożenie dla organizmu. O hipoglikemii mówimy wtedy, gdy poziom cukru we krwi spadnie poniżej 60 mg/dl.

Objawy hipoglikemii:

	bladość skóry,
	nadmierna potliwość,
	drżenie rąk,
	ból głowy,
	ból brzucha,
	tachykardia (szybkie bicie serca),
	uczucie silnego głodu/wstręt do jedzenia,
	osłabienie,
	zmęczenie,
	problemy z koncentracją, niemożność skupienia się i zapamiętania,
	chwiejność emocjonalna, nadpobudliwość, niepokój,
	nietypowe dla dziecka zachowanie lub nagła zmiana nastroju,
	napady agresji lub wesołkowatości przypominające stan upojenia alkoholowego,
	senność,
	zaburzenia mowy, widzenia i równowagi,
	zmiana charakteru pisma,
	uczeń staje się niegrzeczny, a nawet agresywny,
	uczeń nielogicznie odpowiada na zadawane pytania,
	kontakt ucznia z otoczeniem jest utrudniony lub uczeń traci przytomność (śpiączka),
	drgawki.

Najczęstsze przyczyny hipoglikemii:

	nadmiar insuliny w organizmie: zbyt duża dawka insuliny,
	zbyt głębokie podanie insuliny (domięśniowo),
	niedobory pokarmowe: zbyt mały posiłek,
	zbyt duży odstęp czasowy między podaniem insuliny i posiłkiem,
	brak spożycia planowanego posiłku, utrata przyjętych posiłków z wymiotami lub biegunką,
	duży wysiłek fizyczny bez właściwego przygotowania.

JAK POSTĘPOWAĆ W HIPOGLIKEMII?

Hipoglikemia lekka - dziecko jest przytomne, w pełnym kontakcie, współpracuje z nami, spełnia polecenia.

W lekkim niedocukrzeniu należy:

	oznaczyć poziom cukru na glukometrze (potwierdzić niedocukrzenie),
	podać węglowodany proste: 5 — 15 gramów - najszybciej poziom cukru we krwi podniesie: ½ szklanki coca-coli lub soku owocowego, 3 kostki cukru rozpuszczone w ½ szklanki wody lub herbaty, glukoza w tabletkach lub w płynie, miód.

Uwaga! Nie wolno podawać słodyczy z czekoladą ze względu na zawartość tłuszczów, ponieważ utrudniają one wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego. KO Z Hipoglikemia średnio-ciężka - dziecko ma częściowe zaburzenia świadomości, pozostaje w ograniczonym kontakcie z nami.

Należy oznaczyć glikemię (potwierdzić niedocukrzenie). Jeżeli jest się pewnym, że dziecko może połykać, podać dziecku do picia płyn o dużym stężeniu cukru np. 3 — 5 kostek cukru rozpuszczone w ½ szklanki wody, coca-cola, sok owocowy.

Jeżeli dziecko nie może połykać — postępuj tak jak w przypadku hipoglikemii ciężkiej.

Hipoglikemia ciężka - dziecko jest nieprzytomne, nie ma z nim żadnego kontaktu, nie reaguje na żadne bodźce, może mieć drgawki.

Dziecku, które jest nieprzytomne NIE WOLNO PODAWAĆ NICZEGO DO PICIA ANI DO JEDZENIA DO UST! (istnieje ryzyko, że się zachłyśnie lub udusi).

Co należy zrobić:

	ułożyć dziecko w pozycji bezpiecznej na boku,
	wstrzyknąć domięśniowo glukagon, który podwyższa poziom cukru we krwi (zastrzyk z glukagonem może podać pielęgniarka szkolna, ale nauczyciel może też to zrobić sam – jest to zastrzyk ratujący życie),
	wezwać pogotowie ratunkowe,
	skontaktować się z rodzicami dziecka.

Po podaniu glukagonu dziecko powinno odzyskać przytomność po kilkunastu minutach. Dopiero, gdy dziecko odzyska przytomność i będzie w dobrym kontakcie można mu podać węglowodany doustnie.

b. HIPERGLIKEMIA (Stan przecukrzenia)

Objawy: dużym pragnienie, wielomocz, senność, apatia, nudności
W badaniu: duża zawartość cukru i acetonu w moczu

Postępowanie:

W przypadku znacznej hiperglikemii ważne są trzy elementy: podanie insuliny, uzupełnianie płynów oraz samokontrola.

* * *

Na osób zainteresowanych tematyką cukrzycy u dzieci polecam poradniki, z których również korzystałam przy pisaniu artykułu:

	Maciarz A.: Dziecko przewlekle chore w roli ucznia. Impuls 1998
	Ragnar H.: Cukrzyca typu 1 u dzieci młodzieży i dorosłych. Wydawnictwo Dia-Pol Spółka z o.o.
	„Wiadomości o cukrzycy typu 1” — poradnik pod red. Anny Noczyńskiej
	Witkowski D., Pietrusińska J., Szewczyk A., Wójcik R. – Dziecko z cukrzycą w szkole i przedszkolu – seria „One są wśród nas”

Czasopisma:

	„Diabetyk” (www.diabetyk.pl)
	„Pen” (www.magazynpen.pl)
	„Zebra”
	Broszury wydane przez Polską Federację Edukacji w Diabetologii (www.pfed.org.pl)

Strony www: